หงส์
ชื่อนกชนิดหนึ่งมีรูปร่างแตกต่างกันไป ตามความคิดความเชื่อของชนแต่ละหมู่แต่ละกลุ่มจน
ได้แตกขยายไปเรื่อยๆลวดลายบนตัวหงส์ยังได้แตกต่างตามความคิดของเชิงช่าง
ในสมัยนั้นๆ แต่เค้าโครงเดิมของหงส์จริงๆ ผู้รู้หลายท่านกล่าวว่า หงส์ก็คือห่าน
แต่น่าจะเป็นห่านของฝรั่งมากกว่า สัตว์ชนิดอื่นๆ หงส์ฝรั่งนั้นมีสองชนิด คือชนิดที่ร้องได้ และอีกชนิดต้องไม่ได้ส่วนหงส์ไทยนั้นมีชนิดเดียวจะแตกต่างกันบ้างก็ตรงสมัยต่างๆ และลวดลายตกแต่งตัวหงส์เท่านั้นแระวัติหงส์ไทยมาจากหนังสือวรรณคดีเล่าว่า
ปรรดาเหล่าสัตว์หิมพานต์จะพากันมาชุมนุมกันอยู่ ณ. เชิงเขาไกรลาศตามตำนานกล่าวว่า ณ. เชิงเขาไกรลาศนั้นมีทะเสาปเกิดจากมหาสมุทรไหลจากสวรรค์ได้ใหลเวียนเขาไกรลาศสี่รอบ
แล้วไหลออกเป็นแม่น้ำสี่ทางเกิดเป็นทะเลสาปให้ญ่มีชื่อเรียกดังนี้

1. สระมานะสระ อยู่ทางทิศใต้
2. สระมหาภัทร อยู่ทางทิศเหนือ
3. สระสิโนตะ อยู่ทางทิศตะวันตก
4. สระอรุโฌทะ อยู่ทางทิศตะวันออก
แต่ที่เล่าลือกันว่าสวยนักสวยหนาก็จะเห็นว่าเป็นสระมานะสระหรือเรียกอีกอย่างหนึ่ง
ว่าสระมานัสบรรดาหงส์ที่ได้มาในสระนี้จะต้องได้มาเป็นครั้งที่สอง ความงามของสระนี้
ทำให้เป็นที่เพลิดเพลินจนลืมกลับทีเปรียบเทียบ เปรียบเปรยในด้านความงามของหญิงสาวเรื่อง
ความดีความชั่ว เช่นสวยสง่าดังพญาหงส์,กาในฝูงหงส์
พอสรุปได้ว่า หงส์กับห่านนั้นมาจากศัพท์เดียวกัน หงส์เป็นชื่อนกที่มักกล่าวถึงในหนังสือวรรณคดีโบราณ ส่วนรูปร่างของหงส์เท่าที่ปรากฎมักมีรูปร่างแปลกแตกต่างไปตามจินตนาการของศิลปินผู้รังสรร
แต่หงส์ดินเผาประดิษฐานเจดีย์วัดช้างรอบ กำแพงเพชร(จากหนังสือ พุทธศิลปสุโขทัย
โดย สงสน รอดบุญ รูปร่างจะคล้ายๆ เป็ดเทศไม่เพรียวลมสง่าอย่างปัจจุบันนี้)