คนธรรพ์ หรือ คนธรรพ ( อังกฤษ : Gandharva , สันสกฤต : ??????? ) เป็นชาวสวรรค์จำพวกหนึ่ง ตามคติลัทธิ ศาสนาฮินดู ว่ามีกำเนิดจาก พระพรหม แต่บางทีก็ว่าเป็นโอรสพระกัตยปฤษี ตามปกติพวกคนธรรพ์มีบ้านเมืองของตนเองอยู่ระหว่าง สวรรค์ และ โลก มนุษย์ และกล่าวว่าเป็นพวกมีนิสัยเป็นเจ้าชู้ มีเสน่ห์ทำให้ ผู้หญิง หลงรัก

           คนธรรพ์มีหน้าที่ปรุงน้ำ โสม ( เหล้า เทวดา) สำหรับ เทวดา เสวย และพวกที่อยู่บนสวรรค์ของ พระอินทร์ มีหน้าที่ขับร้องและเล่นดนตรีบำเรอเทวดา ดังนั้นวิชาดนตรีจึงได้ชื่อว่าคนธรรพวิทยา

           ใน วรรณคดี อินเดีย รุ่นหลังบางทีก็เอาพวกคนธรรพ์ไปปนกับพวก กินนร ในตำราดนตรีของอินเดียว่ากินนรมีหน้าที่ทำเพลงดนตรี คนธรรพ์เป็นผู้ร้องลำนำ และนาง อัปสรเป็นผู้ทำระบำ รูปร่าง คนธรรพ์ของชาวฮินดู มีรูปตามที่เขียนไว้ ตอนบนเป็นมนุษย์ตอนล่างเป็นนกคล้ายรูปนางกินนรของไทย ส่วนรูปกินนรของฮินดู มีหน้าเป็น ม้า ตัวเป็นคน

            ทาง พระพุทธศาสนา ถือว่าคนธรรพ์เป็นจำพวกอมนุษย์ครึ่งเทวดา อาศัยอยู่บนสวรรค์จาตุมหาราชิกา อันเป็นสวรรค์ชั้นต่ำสุดและมี ท้าวธตรฐ ผู้เป็นโลกบาล ประจำ ทิศตะวันออก เป็นบดีแห่งหมู่คนธรรพ์และกล่าวว่าคนธรรพ์ อสูร นาค รวมเป็นอมนุษย์จำพวกเดียวกัน

คนธรรพ์แบ่งได้เป็น 3 ระดับ คือ
     • คนธรรพ์ชั้นสูง มีวิมานอยู่ในสวรรค์ชั้นจาตุมหาราชิกา เช่น ปัญจสิขเทพบุตร มีเทพธิดาประจำอยู่ในวิมาน
     • คนธรรพ์ชั้นกลาง เกิดอยู่ในป่าหิมพานต์ มีวิมานอยู่ในต้นไม้ และเป็นบริวารของ คนธรรพ์ชั้นสูง
     • คนธรรพ์ชั้นล่าง อยู่บนพื้นมนุษย์ สิงอยู่ในต้นไม้จำพวกไม้หอม เช่น ตะเคียน ตานี เป็นต้น
และคนธรรพ์ที่เป็นหัวหน้าของเหล่าคนธรรพ์ ถูกเรียกว่า ประคนธรรพ์ หรือ ประคนธรรพ หรือ ประโคนธรรพ์ หรือ ประโคนธรรพ์

ที่มา http://th.wikipedia.org/wiki/ คนธรรพ์